نکات ایمنی در شرایط اضطراری تجاوز دشمن
به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، سید عباس صدرالدینی، شاعر و مداح نام‌آشنای همدانی، سال‌هاست با صداقت، اخلاص و بهره‌گیری از سبک‌های سنتی و فاخر، به ستایش اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌پردازد. او در کنار تجربه‌های میدانی، دغدغه آموزش، پژوهش و آسیب‌شناسی مداحی را نیز دارد و نقش هنر، مخصوصاً شعر را در پایداری پیام عاشورا محوری می داند.
در گفت‌وگو با صدرالدینی به وضعیت آموزش، محتوا، سبک و سیر تحول مداحی پرداخته شده است که مشروح آن را می خوانید:
تسنیم: بفرمایید چگونه وارد مسیر مداحی و شعر شدید؟
صدرالدینی: پدرم از ذاکران اهل بیت(ع) و مرد مسجد بود، کسی که از کودکی ما را با فرهنگ اهل بیت(ع) آشنا کرد.از این رو آغاز مداحی من به حدود ۱۳ یا ۱۴ سالگی برمی‌گردد. پدرم جلسات قرآن داشت، از جمله جلساتی به نام قرآن حضرت سکینه(س) و حضرت رقیه(س) که دخترانه برگزار می‌شد. آن زمان پیش از انقلاب بود. هنوز هم جلسه حضرت رقیه(س) در حوالی میدان امام حسین همدان برقرار است. پدرم توصیه کرد که در این جلسات بخوانم. اولین شعری که خواندم این بود:
«شب بلند و بی‌عبادت چه کنم
طبعم به گناه کرده عادت، چه کنم
گویند کریمی‌ست، گناه می‌بخشد
او بخشد و من زِ خجالت چه کنم»
در آن سن، شاید معنای عمیق شعر را نمی‌فهمیدم، ولی با توصیه پدر وارد مسیر شدم.
در سال ۱۳۶۱ وارد اداره آموزش‌وپرورش شدم. بعد از مدتی برای ادامه تحصیل و ارتقای علمی به مرکز آموزش معلمان رفتم. مدرک کارشناسی را در رشته مرتبط با امور فرهنگی گرفتم و در نهایت چندین سال به‌عنوان کارشناس فرهنگی در اداره‌کل آموزش‌وپرورش فعالیت کردم. هم‌زمان با کارهای اداری، در مدارس هم تدریس داشتم، به‌ویژه در مقطع دبیرستان.
تسنیم: در آن دوران برخورد جامعه و دیگر مداحان با حضور نوجوانان در این عرصه چگونه بود؟
صدرالدینی: ورود نوجوانان به عرصه مداحی سخت‌تر از امروز بود. اما ما شانس بزرگی داشتیم که در محضر استاد بزرگواری چون مرحوم حاج آقا رحمت تربیت شدیم. ایشان برخلاف بسیاری از مداحان آن دوران، نوجوان‌پرور بود. جلساتی به نام «۱۴ معصوم» صبح‌های جمعه برگزار می‌کرد و همچنین جلسه‌ای به نام «مکتب امام زمان(عج)» عصرهای جمعه داشت. در آنجا نوجوانان را تشویق به خواندن می‌کرد.
وقتی در هیئت‌ها حضور پیدا می‌کردیم، ابتدا نوجوان باید سه آیه قرآن تلاوت می‌کرد، سپس مداحی می‌خواند. استادان بزرگ مثل مرحوم آقای مسکین یا خود حاج آقا رحمت، همواره جوان‌ترها را در اولویت قرار می‌دادند.
تسنیم: پس از آن، روند رشد شما در مداحی چگونه ادامه پیدا کرد؟ چه زمانی مردم شما را شناختند؟
صدرالدینی: بعد از آن تجربه‌های اولیه، کم‌کم ترسم ریخت و بیشتر وارد صحنه شدم. پدرم که خود روضه‌خوان مجالس خانگی بود، گاهی مرا به همراه خود می‌برد. بعضی شعرها را با هم اجرا می‌کردیم. یکی از این اشعار، مربوط به حضرت علی‌اکبر(ع) بود که می‌خواندیم:
«اکبرِ من، شهرِ محفلِ عاملِ لیلا رفت
رفتی و خزان کردی حاصلِ لیلا رفت»
پدرم سبک خاصی در اجرا داشت؛ مثلاً در میان جمعیت حرکت می‌کرد و مداحی می‌خواند. چیزی شبیه تلفیق مداحی و تعزیه. بعدها که این شیوه را خودم هم اجرا کردم، مردم تأثیر می‌گرفتند.
تسنیم: فعالیت‌های ادبی شما چگونه آغاز شد؟
صدرالدینی: علاقه من به شعر، هم‌زمان با فعالیت فرهنگی و شغلی‌ام رشد کرد. لطف خدا شامل حال من شد. در مسابقات فرهنگی شرکت می‌کردم، سالی که قرار بود به مشهد بروم، به دلایلی نشد، اما سال بعد شرکت کردم و موفق شدم رتبه اول استانی را کسب کنم و بعد هم مقام سوم کشوری را در بین فرهنگیان کشور به دست آوردم.
تسنیم: از آثار و کتاب‌هایتان هم برای ما بگویید.
صدرالدینی: برای پایان‌نامه دوره کارشناسی، موضوعی مرتبط با ادبیات عاشورایی انتخاب کردم و خوشبختانه استاد شهاب کاظمی آن را پذیرفتند. بعد از آن مجموعه اشعاری چاپ شد. یکی از این آثار، گزینه‌ای از دیوان مرحوم محجوب بود که با همراهی دوستان قهرمان کشوری تدوین کردیم. همچنین کتابی با عنوان «شعر مرضیه، باغ در مه» چاپ شد که به نوعی کتاب مادرم نیز محسوب می‌شود. آثار دیگری هم دارم که برخی هنوز منتشر نشده‌اند.
تسنیم: اگر امروز در فضای روحانی کربلا می‌توانستید سوالی از شخصیت‌هایی مثل ابن ملجم بپرسید، چه می‌گفتید؟
صدرالدینی: سؤال من این است که: چگونه می‌توانستی دست به چنین جنایتی بزنی؟ چطور کسی که در صفوف نماز جماعت امیرالمؤمنین(ع) حضور داشت، شمشیر بر چهره عدالت کشید؟ این همان است که قرآن هم هشدار داده: «مَنشَأ این جنایت‌ها، همان ظواهر فریبنده و قضاوت‌های سطحی است. باید صفت دوست را شناخت و از دشمن در لباس دوست حذر کرد.»
تسنیم: اگر بخواهید در یک جمله خلاصه کنید که امروز رسالت مداح و شاعر اهل بیت چیست، چه می‌گویید؟
صدرالدینی: امروز وظیفه شاعر و ذاکر اهل بیت(ع) این است که پیام کربلا را در برابر تحریف، به درستی منتقل کند. باید صدای مظلومیت حسین(ع) و علی‌اصغر(ع) و زینب(س) را در گوش تاریخ فریاد زد. هنوز هم وقتی از شیرخواره کربلا می‌گویم، دلم می‌لرزد. ما باید برای این حرمله‌ها در تاریخ پاسخ داشته باشیم.
تسنیم: آقای صدرالدینی، وضعیت آموزش مداحی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا در این حوزه غفلت کرده‌ایم؟
صدرالدینی: ببینید، آموزش در هر عرصه‌ای لازم است؛ چه برای شروع، چه برای ادامه و تکامل. مداحی هم از این قاعده مستثنا نیست. هیچ‌کس نباید تصور کند که دیگر نیاز به یادگیری ندارد. پیامبر(ص) فرمود: «اطلب العلم من المهد الی اللحد». مداحی هم بازنشستگی ندارد؛ اگر کسی فکر کند به نهایت رسیده، آن لحظه آغاز سقوط اوست.
من معتقدم آموزش باید تلفیقی از روش سنتی و نوین باشد. استفاده از فضای مجازی، ابزارهای جدید و سامانه‌های آموزش آنلاین مفید است، اما اگر فونداسیون سنتی و ریشه‌دار مداحی رعایت نشود، آسیب‌زا می‌شود. سواد رسانه‌ای هم امروز جزو ضروریات مداحی است. بسیاری از مشکلات به‌خاطر بی‌اطلاعی از همین ابزارها یا استفاده‌ی نادرست از آن‌هاست.
تسنیم: به نظر شما مداح باید به چه چیزهایی مجهز باشد؟
صدرالدینی: صرف صدا داشتن یا اخلاص داشتن کافی نیست. باید جامع‌نگر بود. مداح باید دانش شعری، شناخت دقیق از دستگاه‌های آوازی، آگاهی تاریخی، و قدرت تشخیص داشته باشد. من مثالی بزنم؛ روزی مداحی می‌کردم، بعد یکی از آشنایان گفت آن آهنگی که خواندی برای مجلس اهل بیت مناسب نبود. بعد فهمیدم یکی از اساتید موسیقی در مجلس حاضر بود و متوجه شده من از دستگاه خارج شدم.
مردم متوجه تفاوت‌ها می‌شوند. صدا خوب است، اما اگر در ظرف درستی ریخته نشود، تأثیر ندارد. شما نمی‌توانید یک پیام آلوده را در ظرفی مطلا بریزید. اگر ظرف طلاست، مظروف هم باید طلا باشد. هدف مداحی «ارسال پیام پاک» است، نه خودنمایی.
تسنیم: برخی مداحان به شعرهای ذخیره‌شده در گوشی بسنده می‌کنند. این اشکال ندارد؟
صدرالدینی: این هم تهدید است، هم فرصت. اگر گوشی ابزار یادداشت و بایگانی اشعار تازه باشد، خوب است. اما اگر بهانه‌ای شود برای تنبلی و فرار از حفظ شعر، یا سبب شود ارتباط مستمع با مداح قطع شود، آسیب‌زاست. حفظ شعر به شما تسلط می‌دهد؛ ذهن شما درگیر شعر است. اما روخوانی، اگر فقط تکرار باشد، به تدریج سطحی می‌شود.
تسنیم: آیا از سبک‌های رایج مداحی انتقادی دارید؟ برخی آن‌ها را «سخیف» می‌دانند.
صدرالدینی: بله، متأسفانه بعضی سبک‌ها واقعاً سخیف‌اند. مداحی باید پیامی مطهر را منتقل کند، نه یک پیام آلوده با ظاهری زیبا. نمی‌توان موسیقی یا شعری که ذهن مردم را به فضاهای آلوده می‌برد، ابزار مداحی قرار داد. اصل مداحی انتقال مفاهیم ناب عاشوراست. اگر فرم، اصالت پیام را تخریب کند، نباید از آن استفاده کرد.
تسنیم: تفاوت محرم با سایر مناسبت‌ها در مداحی چیست؟
صدرالدینی: محرم حرارت خاصی دارد؛ جامعیت آن بسیار بیشتر از ایام دیگر است. فاطمیه هم مهم است، اما محرم چیز دیگری است. امام حسین(ع) فرمود: محبت من در دل مؤمنان خاموش نمی‌شود. مردم در این ایام حتی اگر نماز نخوانند، سعی می‌کنند در هیئت حضور پیدا کنند. مداحی در این ایام باید با تمام وجود انجام شود.
تسنیم: مراسم‌های مداحی در گذشته چه ویژگی‌هایی داشتند؟
صدرالدینی: در گذشته اخلاص حرف اول را می‌زد. شور و حال مراسم‌ها، آن سادگی و پیوند قلبی، چیز دیگری بود. کاروانسراهای قدیم مثل گلشن و گمرک خاطره‌انگیزند. بدون امکانات خاص، اما با اثرگذاری بالا. ابزار وسیله است، نه هدف. الان برعکس شده؛ ابزارها هدف شده‌اند.
تسنیم: چقدر از زبان جدید در شعر عاشورایی استفاده می‌کنید؟
صدرالدینی: زبان جدید اگر همراه با رعایت اصول باشد، خیلی هم تأثیرگذار است. مثلاً شعر آقای سعید شعاع درباره عصر عاشورا مثل تابلوی فرشچیان است:
دشت می‌بلعید کم‌کم پیکر خورشید را
بر فراز نیزه می‌بینم سر خورشید را…
زبان امروزی، تصویری و شاعرانه است. باید استفاده کرد؛ اما مراقب باشیم مضمون و محتوا آسیب نبیند.
تسنیم: شعر عاشورایی را بیشتر کلاسیک می‌سرایید یا نو؟
صدرالدینی: بیشتر شعرها کلاسیک است، اما اشعار نو هم داریم. مثل شعر آقای موسوی گرمارودی:
در حضیض هم می‌توان عزیز بود
این را از گودال قتلگاه بپرس…
تسنیم: مهم‌ترین توصیه‌تان به مداحان جوان چیست؟
صدرالدینی: اول تقوا. حنجره مداح مجرای انتقال پیام است؛ باید پاکیزه باشد. دوم دانش. اخلاص اگر نباشد، بهترین شعر هم بی‌اثر است. مداحی یعنی ریاضت، یعنی مراقبت از غذا، گفتار، حتی نگا‌ه‌ها. هرکس که می‌خواهد وارد این عرصه شود، باید در عمل مراقب خودش باشد، نه فقط روی منبر.
تسنیم: نقش شعر عاشورایی در انتقال پیام کربلا را چطور ارزیابی می‌کنید؟
صدرالدینی: شعر عاشورایی زنده نگه‌دارنده این نهضت است. هنر، مخصوصاً شعر، نقش محوری در پایداری پیام عاشورا دارد. نه فقط در مداحی، بلکه در شکل‌گیری روحیه انقلابی، تربیت فکری جوانان و تقویت باورها.
انتهای پیام/
دیدگاهتان را بنویسید