چکلیست ایمنی کارگاهی برای پیمانکاران
به گزارش خبرنگار مهر، نشست رسانهای تشریح اقدامات و دلایل آتش سوزی در منطقه الیت و گزارش اخیر مجلس شورای اسلامی با حضور هادی کیا دلیری معاون آموزش و مشارکتهای مردمی صبح امروز در سازمان محیط زیست برگزار شد.
حمید ظهرابی، معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست، با اشاره به تشدید بحران حریق در عرصههای طبیعی کشور، گفت: خوشحالم که فرصتی برای گفتوگو فراهم شد تا درباره موضوعات مهم محیطزیست کشور و بهویژه حریق، که امروز یکی از جدیترین عوامل تهدید تنوع زیستی در ایران به شمار میرود، با هم گفتوگو کنیم.
وی با تأکید بر نقش تغییر اقلیم و خشکسالیهای پیدرپی در افزایش آتشسوزیها افزود: همه میدانیم که متأسفانه به واسطه تغییر اقلیم و خشکسالیهای مستمری که در سالهای گذشته شاهد آن بودهایم، و همچنین فشاری که در اثر شرایط اقتصادی بر منابع طبیعی وارد میشود، کشور در وضعیت دشوارتری برای حفاظت از محیطزیست قرار گرفته است. این فشارها، که ناشی از مشکلات اقتصادی جامعه است، مستقیماً منابع طبیعی را تحت تأثیر قرار میدهد.
ظهرابی ادامه داد: در طی سالهای گذشته، ما بهطور مداوم با افزایش تعداد حریقها، افزایش بازه زمانی وقوع آنها و همچنین گسترش دامنه حریقها مواجه بودهایم. در گذشته، حریقها در منطقه زاگرس معمولاً از اواسط خردادماه آغاز میشد و تا اواخر شهریورماه ادامه داشت، اما امروز دامنه زمانی وقوع حریق در این منطقه از فروردینماه شروع میشود و حتی تا آذرماه نیز ادامه پیدا میکند.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست با اشاره به کاهش بارندگیها در این مناطق تصریح کرد: این وضعیت متأسفانه به دلیل کاهش شدید بارندگی در منطقه ایجاد شده است. علاوه بر این، بازه زمانی وقوع حریق در سایر مناطق کشور نیز افزایش یافته و ما عمدتاً در فصل پاییز هم شاهد آتشسوزی در عرصههای طبیعی هستیم؛ پدیدهای که پیش از این به این شدت و گستردگی وجود نداشت و اکنون دامنه زمانی آن گسترش پیدا کرده است.
وی در ادامه به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این شرایط اشاره کرد و گفت: با توجه به شرایطی که با آن مواجه هستیم، بهرهبرداری فراتر از ظرفیت از مراتع افزایش یافته است. همچنین حضور افراد در جنگلها برای برداشت محصولات جنگلی و مرتعی، و حتی شکار غیرمجاز، متأسفانه رشد قابل توجهی داشته است. این عوامل، بهطور مستقیم فشار مضاعفی را بر منابع طبیعی وارد میکنند.
ظهرابی افزود: در کنار این موارد، مسائل دیگری نظیر زمینخواری و تخریب سرزمین نیز به این بحران دامن میزند و شرایط را برای حفاظت از جنگلها و مراتع سختتر میکند. مجموعه این عوامل، کار حفاظت از منابع طبیعی را با چالشهای جدیتری روبهرو کرده است.
وی درباره اقدامات سازمان حفاظت محیطزیست برای مقابله با حریقها گفت: سازمان حفاظت محیطزیست برای مواجهه با موضوع حریق، طبیعتاً برنامه مشخصی دارد. همانطور که مستحضر هستید، ۱۲ درصد از سرزمین ایران، در مساحتی نزدیک به ۱۹.۸ میلیون هکتار، به عنوان مناطق تحت حفاظت در اختیار سازمان حفاظت محیطزیست قرار دارد و مدیریت این مناطق بر عهده این سازمان است.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست خاطرنشان کرد: این مناطق، از نظر تنوع زیستی، جزو مناطق خاص و شاخص کشور محسوب میشوند و حفاظت از آنها نیازمند تجهیزات، امکانات و زیرساختهای مناسب است. بدون تأمین این امکانات، مقابله مؤثر با حریقها و حفاظت پایدار از این سرمایههای طبیعی با دشواریهای جدی مواجه خواهد بود.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست، از رویکردهای جدید این سازمان در مدیریت و پیشگیری از حریق در مناطق طبیعی کشور خبر داد و گفت: استقرار نیرو و حضور مأموران محیطزیست در مناطق حساس، بهویژه در مناطقی که بخش عمدهای از آنها تحت مدیریت سازمان قرار دارند، نقش مهمی در افزایش سرعت عمل در مواجهه با حریق ایفا کرده است. تجربه نشان داده است که در این مناطق، وقوع حریق بهویژه در ارتفاعات معمولاً با سرعت بالایی اتفاق میافتد و به همین دلیل تمرکز اصلی ما بر پیشگیری، پیشآگاهی و پیشبینی وقوع حریق قرار دارد.
وی افزود: مشارکت مردم و آموزش جوامع محلی در کنار این اقدامات، نقش بسیار مهم و تعیینکنندهای دارد و به همین دلیل در برنامههای سازمان حفاظت محیطزیست بهصورت جدی مورد توجه قرار گرفته است. در منطقه زاگرس که در سالهای گذشته با حریقهای گستردهتری مواجه بودهایم، تلاش کردیم رویکرد خود را تغییر دهیم و بهجای اتکا صرف به حضور مستمر نیروهای دولتی در همه مناطق، بخشی از مسئولیتها را به مردم محلی واگذار کنیم.
ظهرابی با اشاره به تجربیات خود در استانهایی مانند فارس اظهار کرد: در این مناطق، شناسایی ظرفیتهای محلی، آموزش جوامع محلی، تجهیز و سازماندهی آنها در اولویت ادارات محیطزیست قرار گرفت. در حال حاضر در منطقه زاگرس تیمهای مردمی از دل جامعه محلی شکل گرفتهاند که با سرعت بسیار بالا و دقت مناسب، در مراتعی که تحت تولیت و دارای حق عرفی در آن هستند، عملیات مقابله با حریق را انجام میدهند.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست ادامه داد: هفته گذشته نیز برنامهای در استان لرستان برگزار شد که در قالب یک همایش دو روزه، تمام افراد صاحبتجربه در حوزه حریق از جمله تشکلهای مردمنهاد، دانشگاهیان، مردم محلی، فعالان محیطزیست، مدیران محیطزیست و مسئولان حریق ادارات کل استانهای واقع در جنگلهای زاگرس گرد هم آمدند. در این نشست، تجربیات موفق ارائه و در قالب یک جلسه هماندیشی به جمعبندی رسیدیم تا یک برنامه مشخص با رویکرد غالب مشارکت مردمی طراحی و سازماندهی شود.
وی تأکید کرد: بر همین اساس، معاونت آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست و معاونت محیطزیست طبیعی در یک پیوند همافزا تلاش خواهند کرد الگویی که برای زاگرس پیشبینی شده است، هرچه سریعتر به مرحله اجرا برسد.
ظهرابی در ادامه به اقدامات انجامشده در جنگلهای هیرکانی اشاره کرد و گفت: با توجه به تفاوت نوع جنگلها و شرایط خاص دسترسی در این مناطق، تمرکز ما بر اطلاعرسانی سریع از وقوع حریق است. در این راستا، نصب دوربینها و سنسورهای پایش حریق در دستور کار قرار گرفته تا در کوتاهترین زمان ممکن وقوع آتشسوزی به ما اعلام شود. این اقدامات در کنار سامانه پیشبینی حریق انجام میشود که از اولویتهای سازمان است.
وی افزود: سال گذشته قراردادی با یک مجموعه تخصصی منعقد کردیم و اکنون سامانهای در اختیار داریم که میتواند وقوع حریق را تا سه روز قبل در مناطق مختلف کشور پیشبینی کند. این سامانه با استفاده از الگوریتمهای مختلف، دادههایی مانند دما، میزان رطوبت، مقدار ماده سوختنی، تغییرات دمایی، سرعت و جهت باد را تحلیل کرده و از طریق هوش مصنوعی نقاطی را که احتمال وقوع حریق در آنها وجود دارد، شناسایی و اعلام میکند.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست خاطرنشان کرد: این سامانه همچنین قابلیت شناسایی و اعلام آتش فعال را دارد؛ یعنی مناطقی که در حال حاضر درگیر حریق هستند بهصورت مستمر گزارش میشوند. این موضوع میتواند کمک شایانی به مدیریت حریق و عملیات اطفا کند.
وی در پایان گفت: استفاده از تصاویر ماهوارهای در قالب این سامانه، در کنار دوربینهای پایشی که با اولویت پارکهای ملی در جنگلهای حساس کشور نصب میشوند، مکمل حضور دیدبانها و آتشبانهایی است که از سالهای گذشته در قالب طرحهای مختلف به کار گرفته شدهاند. بهرهگیری از این فناوریها به ما کمک میکند تا هم از وقوع حریق بهموقع مطلع شویم و هم بتوانیم با سرعت و دقت بیشتری نسبت به مهار آن اقدام کنیم.
ظهرابی از توسعه سامانههای هوشمند پیشبینی و شناسایی حریق و برنامههای گسترده هوشمندسازی مناطق حفاظتشده کشور خبر داد.
به گفته وی، در دنیا سامانههایی که با هزینههای چند میلیون دلاری برای پیشبینی حریق طراحی شدهاند، معمولاً دقتی بین ۷۰ تا ۸۵ درصد دارند. سازمان حفاظت محیطزیست نیز با اتکا به تجربههای دو تا سه سال گذشته سازمان منابع طبیعی، تلاش کرده این تجربیات را با دادههای جدید ترکیب کند. از جمله این دادهها، سوابق حریقهای رخداده، عوامل مؤثر بر دسترسی مانند جادهها و عرض آنها، مسیرهای پیادهروی و سایر متغیرهای مرتبط بوده که به سامانه اضافه شده است.
ظهرابی افزود: پیشبینی ارائهشده از سوی مشاور این پروژه نیز در همان بازه ۷۰ تا ۸۰ درصد قرار دارد. با این حال، سامانه بهتازگی فعالیت خود را آغاز کرده و هنوز پرداختی برای آن انجام نشده و در مرحله ارزیابی قرار دارد.
به گفته وی، تا امروز عملکرد سامانه قابل قبول بوده و پیشبینیهای آن درباره وقوع حریقها درست از آب درآمده است. همچنین گزارشهای مربوط به آتشهای فعال بررسی شده و تاکنون مورد مشخصی از خطا مشاهده نشده است.
وی به یک مورد خاص در استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: در یک گزارش، سامانه وقوع حریق را اعلام کرده بود که بعداً مشخص شد مربوط به یک نخلستان داخل یک منطقه حفاظتشده است. با این وجود، سامانه توانسته حریق را شناسایی کند که نشاندهنده کارایی آن است.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست در ادامه درباره وضعیت پارک ملی گلستان توضیح داد: در سال ۱۳۹۷ و در دورهای که خودم مسئولیت داشتم، با هماهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دوره آقای جهرمی، پروژهای برای راهاندازی سامانه شناسایی حریق و هوشمندسازی شناسایی خودروهای عبوری در پارک ملی گلستان آغاز شد، اما متأسفانه این پروژه هیچگاه به بهرهبرداری نرسید و با تغییر دولت متوقف ماند.
وی افزود: در حال حاضر، مشاور جدیدی به کار گرفته شده و بهروزرسانی تجهیزات و امکانات در دستور کار قرار دارد تا این سامانه دوباره فعال شود. بخشی از تجهیزات فعال و آزمایش شده و توانستهاند حریق را شناسایی کنند. حتی آزمایشهای تکراری نیز انجام شده و نتیجه مثبت بوده است.
ظهرابی همچنین از نقش شرکتهای دانشبنیان بومی در این حوزه خبر داد و گفت: یکی از شرکتهای دانشبنیان داخلی موفق شده سامانهای طراحی کند که حتی با دوربینهای معمولی نیز قادر به تشخیص آتش است. این اتفاق بسیار مثبتی است و ما در حال کار و توسعه این سامانهها هستیم.
وی تأکید کرد: هوشمندسازی مناطق حفاظتشده یکی از برنامههای جدی سازمان است و بهزودی اخبار بیشتری در این زمینه منتشر خواهد شد، چرا که چند استان بهصورت همزمان روی این موضوع کار میکنند. این برنامهها شامل استفاده ترکیبی از ابزارهای هوشمند است؛ از جمله دوربینهای تشخیص آتش، دوربینهای تشخیص حرکت برای تفکیک انسان از سایر موجودات، دوربینهای ثبت پلاک خودروها و سامانههایی با قابلیت تعقیب و سوژهگیری.
معاون سازمان حفاظت محیطزیست گفت: در نظر داریم دفاتر قدیمی محیطبانی را نیز جمعآوری کرده و با استفاده از دستافزارهای هوشمند، ثبت اطلاعات را بهصورت دیجیتال انجام دهیم تا دادههایی که بهطور روزانه در سراسر کشور جمعآوری میشود و تاکنون استفاده مناسبی از آنها نشده، مورد تحلیل قرار گیرد. این تحلیلها میتواند به درک بهتر وضعیت مناطق حفاظتشده، پراکنش و تغییرات آنها، شناسایی تخلفات و سایر موضوعات مرتبط کمک کند.
ظهرابی با اشاره به وجود سامانههای مشاورهای در حوزه حریق گفت: سامانه مشاوره در این زمینه وجود دارد، اما سامانهای که در سازمان حفاظت محیطزیست طراحی و راهاندازی شده، تخصصیتر است. در ایجاد این سامانه از تجربیاتی که پیشتر در حوزه منابع طبیعی کسب شده بود نیز استفاده کردهایم.
وی افزود: این سامانه به این شکل نیست که یک نقطه خاص را بهعنوان محل وقوع حریق معرفی کند، بلکه پهنههایی را مشخص میکند که در آنها احتمال وقوع حریق وجود دارد و لازم است در آن مناطق حالت آمادهباش اعلام شود. بر اساس همین سامانه، در مقاطعی در استانهای شمالی کشور، تقریباً در همه این استانها احتمال وقوع حریق اعلام شده بود و همکاران ما در جریان این هشدارها قرار داشتند.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست ادامه داد: در جریان همین هشدارها، در یکی از حریقها، همکاران ما به همراه همکاران منابع طبیعی و با کمک مردم، در دو تا سه مرحله توانستند بهسرعت آتش را مهار کنند. با این حال، مسئلهای که پیشتر هم به آن اشاره کرده بودم، مربوط به دانش شناخت حریق و آگاهی از علم مدیریت حریق است که در این مورد کار را کمی دشوار کرد.
ظهرابی توضیح داد: حریق در این منطقه بهصورت زیرسطحی در حال حرکت بود، در حالی که همکاران ما، مردم و نیروهای منابع طبیعی، آتشهای سطحی را خاموش میکردند و تصور میشد که حریق بهطور کامل مهار شده است. در واقع آتش از زیر سطح خاک در حال پیشروی بود و همین موضوع باعث شد که نیاز به احداث آتشبُر برای کنترل حریق احساس شود.
وی گفت: در نهایت با تدابیری که اتخاذ شد در جلسهای به این جمعبندی رسیدیم که باید حتماً آتشبُر ایجاد شود. نقطهای بسیار مناسب برای این کار انتخاب شد؛ محلی که در واقع یک آبراهه بود و پیشتر سیلاب نیز در آن رخ داده بود و مقدار زیادی سنگ و رسوبات در مسیر آبراهه جمع شده بود.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست افزود: از همین آتشبُر استفاده شد، نیروها در آن نقطه مستقر شدند و توانستند مانع پیشروی آتش شوند و حریق را دقیقاً در همان نقطه متوقف کنند. در روزهای بعد، در داخل آن محدوده، همچنان با پدیده حریقهای زیرسطحی مواجه بودیم که خوشبختانه با اقدامات انجامشده، در نهایت کنترل شد و به نتیجه رسید.
ظهرابی با تأکید بر اهمیت تصمیمگیری بهموقع گفت: اگر این چارهاندیشی بهموقع انجام نمیشد، اگر این پیشنهاد مطرح و اجرا نمیشد، قطعاً با یک حریق گسترده مواجه میشدیم و آسیب جدی به منطقه وارد میشد. خوشبختانه با تدبیری که اتخاذ شد، از وقوع چنین حادثهای جلوگیری شد.
وی خاطرنشان کرد: البته باید توجه داشت که هر زمان آتش در یک جنگل شکل میگیرد، بهطور قطع خسارت و آسیبهایی به محیطزیست وارد میشود، اما هدف اصلی ما کاهش این آسیبها و جلوگیری از گسترش حریقهای گسترده و مخرب است.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست، با اشاره به جزئیات یکی از عملیاتهای اطفای حریق در مناطق طبیعی کشور، از پیچیدگی و خطر بالای آتشسوزیهای سطحی و زیرزمینی خبر داد.
وی گفت: در این موضوع ما در ارتباط بودیم و همراه با آقای سهرابی موضوع را پیگیری میکردیم، اما باید توجه داشت که استان هم با محیطزیست و هم با نیروهای منطقه درگیر بود. مسیر رفتوبرگشت به منطقه حدود ۱۲ ساعت طول میکشید؛ یعنی عملاً هر بار اعزام نیرو یک روز کامل زمان میبرد.
حمید ظهرابی، معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست با تأکید بر نقش کلیدی مشارکت مردمی در حفاظت از طبیعت گفت: تجربهها نشان میدهد که در بسیاری از موارد، حضور مردم محلی در صحنه حتی مؤثرتر از نیروهای دولتی عمل میکند و میتواند در مدیریت بحرانهای محیطزیستی نقش تعیینکنندهای داشته باشد.
وی با اشاره به رویکرد سازمان حفاظت محیطزیست در استان گلستان افزود: در پارک ملی گلستان ما رویکرد را به سمت مشارکت مردمی بردیم، به مردم اختیار دادیم و فضای همکاری را برای آنها فراهم کردیم. نتیجه این سیاست، بهصورت ملموس قابل مشاهده است.
ظهرابی با استناد به نتایج بررسیهای دانشگاه گرگان تصریح کرد: مطالعات انجامشده نشان میدهد که با وجود افزایش تعداد حریقها به دلیل خشکسالی، تغییر اقلیم و همچنین فعالیتهایی که در مسیر جاده اتفاق میافتد، میزان و وسعت مناطق تحت حریق بهشدت کاهش پیدا کرده است.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست تأکید کرد: این موضوع بهروشنی نشان میدهد که اگر مردم در صحنه باشند و مشارکت کنند، میتوانند بسیار مؤثرتر عمل کنند. دلیل آن هم ساده است؛ فردی که در محل مستقر است، در زمان طلایی وقوع حریق میتواند سریع وارد عمل شود، به حریم حادثه دسترسی داشته باشد و در مهار آتش کمک کند.
وی ادامه داد: بر همین اساس ما معتقد هستیم اگر بتوانیم به مردم نقش بدهیم و آنها را آموزش دهیم، هم در حوزه پیشگیری از حریق میتوانند بهطور مؤثر به ما کمک کنند و هم در مرحله مقابله و اطفای حریق نقشآفرینی جدی داشته باشند.
ظهرابی خاطرنشان کرد: این مشارکت میتواند در مراحل بعدی، از جمله برنامهریزی برای احیای مناطق آسیبدیده نیز تداوم پیدا کند و به یک الگوی پایدار در مدیریت منابع طبیعی کشور تبدیل شود.
دیدگاهتان را بنویسید