طراحی طبقه ایمن در مدارس اصفهان کلید خورد
سیدطاها طباطبایی‌عقدا عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به تشریح بخشی از دلایل ترک‌خوردگی در بناهای تاریخی و رابطه آن با فرونشست پرداخت.
نسبت دادن تمام ترک‌های بناهای تاریخی به فرونشست، ساده‌انگاری است
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه نسبت دادن تمام ترک‌های بناهای تاریخی به «فرونشست»، ساده‌انگاری علمی است، گفت: پرداختن به موضوع تخریب میراث فرهنگی نیازمند دقت و انصاف علمی است. اینکه بخواهیم تمامی ترک‌های به وجود آمده در یک بنای چند صدساله را در یک کلمه خلاصه و تنها به پدیده فرونشست نسبت دهیم، نه تنها کمکی به حل مساله نمی‌کند، بلکه با ایجاد یک تصویر نادرست، ما را از شناسایی و درمان ریشه‌ای مشکل بازمی‌دارد.
طباطبایی عقدا تاکید کرد: فرونشست یک تهدید جدی و کاملا واقعی است، اما «یگانه» یا حتی «عمده‌ترین» عامل تخریب در بسیاری از این بناها نیست.
وی توضیح داد: از منظر علم ژئوتکنیک، مشکلات ذاتی و کهن خاک بستر، فساد مصالح و ضعف سازه‌ای، تاثیر مرمت‌های نادرست، تاثیر زلزله‌های تاریخی، فقدان سیستم زهکشی مناسب، بخشی از دلایل تشدید فرونشست هستند.
نشست تدریجی و ترک‌خوردگی بافت تاریخی اصفهان به دلیل قرارگیری روی خاک رس
طباطبایی عقدا توضیح داد: بسیاری از سازه‌ها، روی خاک‌های حساسی مانند رس بنا شده‌اند. خاک رس با جذب رطوبت، متورم و با از دست دادن آن منقبض می‌شود. این تورم و انقباض متوالی در طول دهه‌ها، خود به‌تنهایی می‌تواند باعث نشست‌های تدریجی و ترک‌خوردگی شود. نمونه بارز آن را در بافت تاریخی شهرهایی مانند اصفهان می‌بینیم که تغییرات سطح آب زیرزمینی و نوسان رطوبت خاک، عاملی کلیدی و دیرینه است.
آسیب‌پذیری بناهای تاریخی به دلیل فساد مصالح و ضعف سازه‌ای
به گفته عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، مصالح به کار رفته در ابنیه تاریخی مانند خشت، آجر، ملات‌های کچ، و آهک، عمر مفیدی دارند که پس از گذشت قرن‌ها با کاهش مقاومت و فرسودگی مواجه می‌شوند. این ضعف ذاتی، سازه را در برابر کوچک‌ترین تنش‌ها آسیب‌پذیر می‌کند که باید به آن توجه داشت.
مرمت‌های نادرست و تاثیر آن بر ابنیه و بناهای تاریخی
وی در ادامه به تاثیر مرمت‌های نادرست به عنوان عاملی تشدیدکننده بر ابنیه تاریخی اشاره کرد و گفت: متأسفانه در گذشته از مصالح ناسازگار مانند سیمان برای مرمت بناهای خشتی و آجری استفاده شده است. این مصالح سخت و غیرقابل نفوذ، مانع از تنفس طبیعی بنا شده و رطوبت را در درون دیوارها حبس می‌کنند که نتیجه آن تخریب از درون است.
تاثیر زلزله و مخاطرات طبیعی بر ابنیه و بافت‌های باارزش
طباطبایی‌عقدا همچنین از تاثیر زلزله و مخاطرات طبیعی به عنوان عامل تشدید کننده خسارت به ابنیه تاریخی یاد کرد و افزود: ایران روی کمربند زلزله قرار دارد. بسیاری از این ترک‌ها، آثار زخم‌های کهن ناشی از زلزله‌های تاریخی هستند که سال‌ها پیش رخ داده و سازه را تضعیف کرده‌اند.
فقدان سیستم زهکشی مناسب
به گفته وی، هدایت نادرست آب‌های سطحی و نشت فاضلاب، خاک زیرین پی بنا را شسته و باعث فرسایش و نشست‌های موضعی می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا نقش فرونشست را بر ترک‌خوردگی و آسیب به ابینه تاریخی رد می‌کند یا خیر؟ گفت: قطعا فرونشست گسترده به عنوان یک عامل تشدید و تسریع‌کننده عمل می‌کند. اما نکته این است که سهم هر یک از این عوامل در تخریب هر بنایی، باید به طور جداگانه و بر مبنای مطالعات میدانی و آزمایشگاهی دقیق، تعیین شود.
به گفته وی، نمی‌توان بدون انجام مطالعات ژئوتکنیک، بررسی سازه، و پایش دقیق رفتار ترک‌ها، برای همه بناها در همه شهرها یک نسخه واحد پیچید و همه چیز را به فرونشست ربط داد. به عنوان نمونه، آسیب‌های مشاهده شده در بناهای تاریخی شهرهایی مانند مشهد، شیراز و یزد که در محدوده بحرانی فرونشست نیستند، خود گواهی بر این است که باید به دنبال علل ریشه‌ای دیگر بود.
پرهیز از اظهارنظرهای یک جانبه‌نگر
طباطبایی‌عقدا تاکید کرد: آسیب شناسی علل ایجاد ترک و یا تخریب بناهای تاریخی نیازمند تعامل تخصص‌های مختلف (متشکل از مهندسان معماری، سازه، ژئوتکنیک و زمین‌شناس) است. پس از تشخیص دقیق علت است که می‌توان راهکار مرمت مناسب و پایدار ارایه داد.
وی در پایان گفت: حفاظت از میراث تاریخی وظیفه همه ماست و باید بر پایه آسیب شناسی مبتنی بر ساختار علمی و به دور از شتاب‌زدگی، برای این گنجینه‌های ملی نسخه‌ای مبتنی بر علم و دقت نوشت.
دیدگاهتان را بنویسید