زبان بی‌کلام فرش ‌دورو ابریشمی راز و جرگلان؛ فرشی که مرزها را درمی‌نوردد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بجنورد، در دل استان خراسان شمالی، در گوشه‌ای از پهنه‌ی تاریخ و فرهنگ که به «راز و جرگلان» شناخته می‌شود، هنری جاری است که نخ‌های لطیف ابریشمی را به خیال و نقش و جلوه‌ای بی‌بدیل تبدیل می‌کند: فرش دورو ابریشم. این دست‌بافت‌های گران‌قدر، همچون سفیری بی‌کلام از زیبایی، سنت و ذوق ترکمن، راهی به‌سوی جهانیان یافته است.

راز و جرگلان، منطقه‌ای مرزی و مردمانی ترکمن دارد که هنری دیرینه در بافت فرش دارند. روستای «دویدوخ» به‌خصوص، قلب این هنر محسوب می‌شود. قریب به چهارصد دار قالی در این روستا فعال است که چله‌کشی با پشم و گل‌بافی با ابریشم، تلفیقی نادر خلق می‌کنند. سالانه حدود دو هزار مترمربع فرش دورو ابریشمی در این منطقه تولید می‌شود که بیش از ۸۰٪ آن به بازارهای خارجی صادر می‌گردد.

هنر دورویه؛ گفت‌وگو با تاروپود

فرش دورو ابریشم یعنی بافت دو وجهه – یعنی تار ابریشمی و پود ابریشمی یا پشمی که در دو رو بافته می‌شود، چنان که زیر و روی قالی هر دو دارای طرح است. این نوع بافت، نه فقط به‌خاطر زیبایی بی‌کران، بلکه به دلیل سختی و ظرافت بالای آن، ارزشمند و نادر است. در بسیاری از نمونه‌ها تمامی تارها و پودها از ابریشم طبیعی تأمین می‌شوند که خود تولید آن نیز به‌صورت سنتی از توت و پروانه‌ی کرم ابریشم آغاز می‌گردد.

استفاده از رنگ‌های گیاهی و طبیعی، شفافیت نسـبتاً خالص ابریشم، و دقت در چله‌کشی – چه ثابت و چه گردان – همه بخشی از مهارت نسل به نسل انتقال‌یافته است. چله‌کشی دقیق، موجب می‌شود که هر دو سوی فرش کیفیتی یکنواخت و تراکمی ظریف داشته باشند و طراحی‌ها با وضوح در هر دو سوی بافته شوند.

نقش‌ها و رنگ‌ها؛ بازتاب طبیعت و فرهنگ

نقش‌های فرش دورو ابریشمی متنوع‌اند: طرح‌های درختی و لچک ترنج، گل و مرغ، شکارگاه، شاه‌عباسی، و نقوش هندسی که هرکدام گوینده‌ی داستانی است. حرکات کند و نافذ دست بافنده ترکمن، باظرافت ابریشم، تصویرگر روح خیال‌اند.

رنگ‌ها از دل طبیعت جان گرفته‌اند: سرمه‌ای، کرم، طلایی، لاجوردی، سبز گیاهی، و قرمز شفق. این رنگ‌ها با آب‌دوستی نخ ابریشم پیمان بسته‌اند و هر دوروی قالی، درخشش و تلألؤ خاصی دارند که تنها هنر دست‌بافت ترکمن قادر به خلق آن است. استفاده از ابریشم طبیعی، جلوه‌ای شفاف‌تر و لطیف‌تر نسبت به فرش‌های پشم نیز به وجود می‌آورد.

ابریشم از مزرعه تا دار؛ چرخه‌ای سرشار از زندگی

در دل این روستا، پروسه‌ی تولید ابریشم، خود داستانی است: از برگ توت و پرورش کرم ابریشم تا جمع‌آوری پیله و اماده کردن نخ و رنگرزی طبیعی، همه‌وهمه در اختیار هنرمندانی قرار دارد که در خانه‌های خود این مراحل را سپری می‌کنند. خروجی، ابریشمی مرغوب است که در چله‌کشی و گل‌بافی نقش کلیدی دارد شایسته‌ی فرشی دورویه که هنر و تجربه را در هم می‌آمیزد.

شهرت جهانی؛ فرشی که مرزها را درمی‌نوردد

امروزه فرش دورو ابریشمی راز و جرگلان نه‌تنها در ایران بلکه در اروپا، ژاپن، کشورهای خلیج‌فارس و بازارهای بین‌المللی شناخته شده است. صادرات بیش از ۸۰٪ تولید به خارج کشور، گواهی است بر خواستنی بودن این اثر هنری در بازار جهانی.

ارزش‌گذاری این فرش‌ها نه فقط به‌خاطر مواد اولیه و کار دست، بلکه به‌خاطر اصالت طرح و فرهنگی است که آنان را زنده نگه می‌دارد. برخی از طرح‌ها و نمونه‌ها ثبت ملی و در برخی موارد ثبت جهانی نیز یافته‌اند که نمادی از هویت ماندگار این هنر است.

زبان بی‌کلام فرش؛ پیام عشق به تاریخ و زیبایی

هر گره که زده می‌شود، هر رنگ که در تاروپود پیچیده می‌شود، پیامی است بی‌کلام: عشق به خاک و تاریخ، ایمان به هنر، و پیوندی ناگسستنی با طبیعت. فرش دورو ابریشم، به‌سان آیینی سنتی است که هنوز زنده است؛ تکراری در تکرار رنگ و نقش، اما هر بار تولدی تازه دارد.

وقتی نگاهمان را روی لایه‌های طرح فرش می‌گذاریم، نه فقط خطوط و شکل‌ها را می‌بینیم، بلکه ردیفی از تلاش مادران و پدران ترکمن را می‌بینیم که از دل  چله‌ها، محصولی خلق کردند که همچون نگینی در جهان هنر می‌درخشد.

اهمیت فرهنگی و اقتصادی؛ گنجینه‌ای دست‌بافت

این هنر، نه فقط ارزش اقتصادی بلکه میراثی فرهنگی است. با نگهداری و ارتقای آن، هویت یک جامعه و زنجیره‌ای از تجربیات و مهارت منتقل می‌شود. اقتصاد روستاها، معیشت هنرمندان و جذب سرمایه‌گذار همگی با این هنر صنعت پیوند دارند.

فرش دورو ابریشم، نشان از زنده‌بودن سنت، گردشگری فرهنگی، بازار صادراتی و توانایی جوامع محلی در خلق ارزش پایدار دارد. این فرش در ابعاد استاندارد مانند دو در ۱.۴۰ متر معمول است، اما گاه قالیچه‌های کوچک یا بزرگ‌تر نیز بافته می‌شود تا پاسخگوی نیازهای داخل و صادرات باشد.

فرش ابریشم راز و جرگلان؛ میراثی برای آیندگان

فرش دورو ابریشم راز و جرگلان، محصول دست هنرمندانی است که تاروپود را به زبانی قدیمی و جاودان تبدیل می‌کنند. هر فرش، قصه‌ای‌ست از طبیعت، فرهنگ، خلاقیت و صبر. سفری‌ست از پیله تا قالی، از دویدوخ تا بازار جهانی، و از تاریخ به امروز.

این هنر شریف، نه فقط کالایی زیبا، بلکه بیانگر روح یک قوم، جلوه‌ی تداوم، و نمادی از اصالت است. حفظ و توسعه‌ی آن، پاسداری از میراثی است که اگر به‌درستی خوانده شود، چراغی خواهد بود برای آینده‌ای روشن و توسعه‌ای پایدار.

انتهای پیام/