چکلیست ایمنی کارگاهی برای پیمانکاران
این راهنمای عملی به شما کمک میکند با دیدی عددی و کاربردی تصمیم بگیرید: از نحوه برآورد پیک ترافیک و محاسبه ظرفیت کابین گرفته تا تعیین «تعداد آسانسور موردنیاز ساختمان» و برآورد «هزینه نصب آسانسور».
در ادامه، گامبهگام روشهای محاسبه پیک ساعتی، تبدیل تعداد نفر به ظرفیت وزنی و تعیین HC و RTT را خواهید دید تا بتوانید تعداد و نوع آسانسور مناسب را بدون حدس انتخاب کنید. همچنین با «استانداردهای انتخاب آسانسور»، راهکارهای کاهش «مصرف انرژی آسانسور» و فاکتورهای مؤثر در هزینههای اولیه و عملیاتی آشنا میشوید. مقایسه فنی سیستمهای کششی، گیرلس و هیدرولیک و نکات اقتصادی برای انتخاب بهینه نیز بخش دیگری از مطلب است.
اگر میخواهید انتخابی فنی، اقتصادی و مطابق مقررات برای پروژهتان داشته باشید، این راهنمای انتخاب آسانسور بر اساس ترافیک و ظرفیت، ابزارهای لازم را در اختیار شما قرار میدهد — همراه با مثالهای عددی و توصیههای کاربردی برای مدیران ساختمان. ادامه مطلب را از دست ندهید.
راهنمای عملی و گامبهگام انتخاب آسانسور بر اساس ترافیک و ظرفیت برای مدیران ساختمان
برای انتخاب بهینه آسانسور باید ابتدا الگوی ترافیک ساختمان و نیاز کاربران را شناسایی کنید؛ این مرحله تعیینکننده ابعاد پروژه و انتخاب فنی است. مطالعه پروندههای مشابه و آمارهای ترافیکی، از جمله تحلیل پیک ترافیک ساعتی و الگوهای پیک ورودی (Up Peak) یا رفتوبرگشتی (Two Way)، به شما کمک میکند نیاز واقعی را بشناسید. گزارشهای منتشرشده در رسانه اقتصاد جوان نشان میدهد که تطبیق نوع کاربری با مدل ترافیکی (اداری، مسکونی، بیمارستانی یا تجاری) هزینههای عملیاتی و رضایت ساکنان را بهطور چشمگیری کاهش میدهد.
اگر به دنبال مطالب مشابه دیگری هستید، به سایت اقتصاد جوان حتما سربزنید.
انواع ترافیک آسانسور و کاربرد هر مدل
تقسیمبندی ترافیک به سه حالت اصلی — پیک ورودی صبحگاهی (Up Peak) برای ورود همزمان، پیک خروج (Down Peak) برای خروج یا زمانهای خاص، و ترافیک دوطرفه (Two Way) برای جریان متناوب — در تصمیمگیری فنی اثر مستقیم دارد. در ساختمانهای اداری معمولاً RTT (زمان برگشت هدف) بین ۷۰ تا ۹۰ ثانیه و Handling Capacity یا HC (ظرفیت جابهجایی) مطلوب برابر ۱۲–۱۷٪ جمعیت است؛ در مقابل، برای برجهای مسکونی RTT حدود ۹۰–۱۱۰ ثانیه و HC بین ۷–۱۰٪ جمعیت مناسب است. شناخت این الگوها امکان برآورد تعداد سرویسها، سرعت مناسب و استراتژی تقسیم ترافیک (مانند زونبندی یا کنترل هوشمند) را فراهم میآورد.
برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید.
روشهای محاسبه پیک، مثال عددی و محاسبه ظرفیت آسانسور
پیش از سفارش دستگاه باید محاسبات مشخصی انجام دهید؛ نخست پیک ترافیک ساعتی (PHT) را تعیین کنید و سپس ظرفیت جابهجایی (Handling Capacity یا HC) و ظرفیت کابین (Car Capacity) را محاسبه نمایید. برای مثال اگر PHT برابر ۲۰۰ نفر باشد و میانگین زمان سرویسدهی به هر نفر ۳۰ ثانیه انتظار و ۳۰ ثانیه سوار شدن باشد، HC برابر ۱۲۰ نفر در ساعت خواهد بود (۶۰ دقیقه تقسیم بر ۰.۵ دقیقه برای هر نفر). با انتخاب ضریب بارگیری ۸۰٪، Car Capacity برابر ۱۶۰ نفر میشود و شما باید کابینی با ظرفیت مساوی یا بالاتر انتخاب کنید؛ برای تبدیل تعداد نفر به وزن، از وزن متوسط ۶۸ کیلوگرم برای هر نفر استفاده کنید تا وزن کابین مناسب را بر حسب کیلوگرم بهدست آورید. این فرآیند محاسبه ظرفیت آسانسور به شما کمک میکند تا از انتخاب کابین با ظرفیت غلط پرهیز کنید و کارایی سرویس را در ساعات اوج تضمین کنید.
تعیین تعداد کابین و تعداد آسانسور موردنیاز ساختمان
پس از محاسبه HC برای ساعت اوج، باید ظرفیت جابهجایی روزانه (TDT) و تعداد موردنیاز کابینها را مشخص کنید. مثال: اگر PHT 200 نفر و ساختمان ۱۲ ساعت فعال باشد، TDT برابر ۲۴۰۰ نفر خواهد بود. اگر HC ساعتی ۱۲۰ نفر باشد، ظرفیت روزانه هر کابین ۱۴۴۰ نفر است؛ بنابراین نسبت TDT به این عدد ۱.۶۷ میدهد که با گرد کردن به عدد صحیح یعنی نصب ۲ دستگاه. این رویکرد ساده عددی، نقطه شروعی است؛ برای طراحی دقیقتر باید RTT، زمان سرویسدهی واقعی، تعداد طبقات و سرعتهای پیشنهادی را لحاظ کنید تا مقدار «تعداد آسانسور موردنیاز ساختمان» را بهینه تعیین نمایید. برای پروژههای بزرگتر از نرمافزارهای شبیهسازی ترافیک آسانسور استفاده کنید تا بارگذاری لحظهای و صف انتظار در پیکها سنجیده شود.
مقایسه فنی سیستمها و جدول انتخاب نوع محرکه
برای انتخاب میان سیستمهای کششی، هیدرولیک و گیرلس باید پارامترهای سرعت، مصرف انرژی و مناسب بودن برای ارتفاع ساختمان را مقایسه کنید. جدول زیر تفاوتهای کلیدی را بهصورت فشرده نشان میدهد:
| نوع سیستم | سرعت معمول (متر بر ثانیه) | مناسب برای | مصرف انرژی (کیفیت) |
|---|---|---|---|
| کششی با موتور گیربکس | ۰.۵–۲.۵ | ساختمانهای متوسط تا بلند | متوسط |
| کششی گیرلس (Gearless) | 1.0–۷.۰ | آسمانخراشها و پروژههای پرترافیک | پایین (بهویژه با بازیافت انرژی) |
| هیدرولیک | ۰.۲۵–۱.۰ | ساختمانهای کوتاه و فضاهای محدود | بالا در کاربرد مکرر، مناسب برای ترافیک کم |
| انتخاب بهینه بر اساس ارتفاع، ترافیک و بودجه پروژه انجام شود. | |||
این مقایسه نشان میدهد که سیستم گیرلس در زمینه مصرف انرژی و بازده طولانیمدت مزیت دارد و گزینههای هیدرولیک برای فضاهای محدود کاربردی هستند.
در مورد این موضوع بیشتر بخوانید
استانداردها، مصرف انرژی آسانسور، هزینه نصب آسانسور و توصیههای اقتصادی
رعایت استانداردها پیششرط ایمنی و عملکرد است؛ مراجع مانند ISO 25745 و مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان ایران چارچوبهای لازم را تعیین میکنند و «استانداردهای انتخاب آسانسور» باید در اسناد فنی پروژه درج شوند. از منظر مصرف انرژی آسانسور، انتخاب موتورهای گیرلس، درایو فرکانس متغیر (VFD) و استفاده از سیستم بازیافت انرژی میتواند مصرف را بهطور محسوس کاهش دهد. هنگام برآورد هزینهها حتماً «هزینه نصب آسانسور» را جداگانه و بر اساس نوع سیستم، نیاز به موتورخانه، سختی چاهک و تجهیزات ایمنی محاسبه کنید؛ نصب یک سیستم گیرلس ممکن است هزینه اولیه بالاتری داشته باشد اما بازگشت سرمایه از کاهش مصرف و هزینههای نگهداری را تسریع میکند. برای کاهش هزینههای عملیاتی، روشنایی با لامپهای LED، کنترلهای هوشمند ترافیک و قراردادهای سرویس دورهای با تأمینکنندگان معتبر را مدنظر قرار دهید.
رسانه اقتصاد جوان در تحلیلهای خود پیشنهاد میدهد پیشفاکتورهای چند تأمینکننده را بر اساس HC واقعی، RTT و مصرف انرژی مقایسه کنید تا بهترین نسبت قیمت به کارایی را انتخاب نمایید. در نهایت، تصمیمگیری باید همزمان فنی و اقتصادی باشد تا سیستم انتخابشده ضمن رعایت استاندارد، بازدهی بلندمدت و رضایت کاربران را تضمین کند.
اطلاعات بیشتر در مورد این مقاله
از محاسبه تا اجرا: نقشه راه عملی برای انتخاب آسانسور بهینه
با نگرشی عددی به ترافیک، شما میتوانید انتخابی عملی و پایدار داشته باشید: ابتدا پیک ترافیک و HC را دقیق محاسبه کنید، سپس با تبدیل ظرفیت نفر به وزن، محدوده کابین و سرعت مناسب را تعیین نمایید. برای برآورد نهایی، از شبیهسازی در پروژههای بزرگ استفاده کنید تا صفها و RTT واقعی را پیشبینی کنید و تعداد آسانسور موردنیاز ساختمان را مبتنی بر شواهد تعیین نمایید. در مرحله خرید، پیشفاکتورها را بر مبنای HC و RTT مقایسه کنید تا هزینه نصب آسانسور و مزایای مصرف انرژی طولانیمدت — نه فقط قیمت اولیه — تصمیمگیرنده باشد. انتخاب بین کششی، گیرلس یا هیدرولیک را بر اساس ارتفاع، الگوی ترافیک و هزینههای جاری بسنجید و راهکارهای کاهش مصرف انرژی آسانسور مانند بازیافت انرژی، VFD و کنترلهای هوشمند را در محاسبات مالی لحاظ کنید. در اسناد فنی، رعایت استانداردها (مثل ISO 25745 و مبحث ۱۵) و تعریف الزامات نگهداری دورهای را الزامی کنید تا بهرهوری حفظ شود. عمل به این گامها نه تنها هزینه و صف را کاهش میدهد، بلکه تجربهی کاربران را به سطحی قابلاعتماد و پایدار ارتقا میدهد — تصمیمی که ارزش واقعی ساختمان را رقم میزند.
منبع:
نکتهای که همیشه در بحث انتخاب تعداد آسانسور ذهنم را درگیر میکند این است که خیلی از محاسبات HC و RTT روی «فرضِ رفتار منظم کاربران» انجام میشود، اما در ساختمانهای اداری یا ترکیبی، الگوی استفاده واقعاً اینقدر قابل پیشبینی نیست. مثلاً زمانی که یک شرکت رویداد داخلی دارد یا ساعت ناهار همه با هم حرکت میکنند، حتی آسانسورهای به ظاهر کافی هم دچار صفهای غیرقابلقبول میشوند. به نظرت در چنین ساختمانهایی صرف محاسبهٔ ظرفیت تئوریک کافی است یا باید از همان ابتدا طراحی را به سمت زونبندی، گروهبندی آسانسورها یا سیستمهای فراخوان هوشمند برد؟ چون تجربه نشان داده اعداد تئوری همیشه رفتار واقعی کاربران را کامل پوشش نمیدهد.
کاملاً درست میگویید؛ محاسبات کلاسیک HC و RTT فقط ستونِ اصلی تصمیمگیریاند، اما تنها عامل تعیینکننده نیستند. در ساختمانهایی با رفتار استفاده نوسانی و تجمعی، مثل اداریها، تجاریها یا برجهای مختلط، ترافیک لحظهای میتواند از سناریوهای استاندارد بالاتر رود و در چنین شرایطی طراحی صرفاً بر اساس ظرفیت تئوریک منجر به صف، معطلی و نارضایتی میشود.
برای همین است که استانداردهای مدرن و مشاوران ترافیک آسانسور سه راهکار کلیدی را در کنار محاسبات توصیه میکنند:
١) زونبندی ارتفاعی یا کاربری تا جمعیت بین گروههای آسانسور تقسیم شود و پیکهای رفتوبرگشتی در یک شفت متمرکز نشوند.
٢) Destination Control یا سیستم فراخوان هوشمند که افراد را قبل از سوار شدن دستهبندی میکند و تا ۳۰ درصد ظرفیت سرویسدهی را افزایش میدهد.
٣) Simulation واقعیمحور بهجای محاسبات دستی؛ شبیهسازی، رفتار غیرقابلپیشبینی جمعیت را بهتر از فرمولهای خطی نشان میدهد و نقاط گلوگاهی را از قبل مشخص میکند.
بنابراین پاسخ کوتاه این است که نه، ظرفیت تئوریک بهتنهایی کافی نیست. هر ساختمانی که نوسانات شدید یا رفتار جمعی دارد باید در مرحله طراحی از ترکیب محاسبات، زونبندی و شبیهسازی استفاده کند تا انتخاب نهایی واقعبینانه باشد. همین نگاه است که صفهای طولانی و هزینههای نگهداری بالا را در سالهای آینده به حداقل میرساند.