بازدید رئیس دادگستری دامغان از کارخانه فروسیلیس پس از مرگ یک کارگر
به گزارش نبض بازار، قیمت روغن مایع در شهریور ۱۴۰۴ نسبت به ماه قبل یک درصد رشد داشته، اما در مقایسه با شهریور سال گذشته جهشی ۴۵ درصدی را ثبت کرده است. این جهش‌ها نشان‌دهنده فشار چندمرحله‌ای بر مسیر تأمین و توزیع است که در ادامه به هشت دلیل اصلی آن پرداخته می‌شود:
دلایل افزایش قیمت روغن:
۱. تناقض در قیمت‌گذاری و سقف‌گذاری
روند قیمت‌گذاری و تأمین روغن در سال ۱۴۰۴ بر پایه مصوبه‌های متناقض وزارت صمت و شرکت بازرگانی دولتی ایران پیش می‌رود. تأخیر در ابلاغ سهمیه ذخیره استراتژیک و نبود پایش روزانه موجودی انبارها، جریان عرضه در نیمه تابستان امسال را مختل کرد.
دولت تلاش کرد با سقف‌گذاری قیمت جلوی گرانی را بگیرد، اما همین سیاست موجب کاهش انگیزه تولید و واردات شد. کارخانه‌هایی که به منابع ارزی دسترسی نداشتند، ظرفیت خود را پایین آوردند و بازار با عقب‌نشینی ناگهانی تولید مواجه شد.
۲. تأخیر در تخصیص ارز نیما
بانک مرکزی وعده تثبیت نرخ ارز نیما در سطح ۶۹ هزار تومان را داد، اما تخصیص‌ها با تأخیر چند هفته‌ای انجام شد. واردکنندگان روغن خام که باید اعتبار اسنادی باز می‌کردند، به ناچار با دلار آزاد تسویه کرده یا محموله‌ها را نگه داشتند.
طولانی شدن فاصله وعده و عمل، هزینه تمام‌شده تولید را بالا برد و قیمت هر بطری روغن پس از گشایش اعتبار حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان بالاتر از فرمول قبلی محاسبه شد.
۳. قفل شدن نقدینگی تولیدکنندگان داخلی
برخی واحد‌های تولیدی دانه‌های روغنی (کلزا، آفتابگردان) ماه‌هاست که در انتظار دریافت ارز صادراتی‌شان از بانک‌های عامل هستند. نقدینگی تولیدکنندگان قفل شده و توان خرید نهاده یا روغن خام جدید را از دست داده‌اند.
این تأخیر ارزی، بازار روغن را از داخل تضعیف کرده و عرضه‌کنندگان را به واردات پرهزینه‌تر وابسته‌تر کرده است؛ وابستگی‌ای که در شرایط نوسان نرخ ارز بیش از پیش آسیب‌زا است.
۴. کاهش جایگاه ایران در بازار جهانی پالم
در نیمه دوم سال ۱۴۰۴، جایگاه ایران در بازار جهانی روغن پالم کوچک‌تر شده است. داده‌های گمرک بندرعباس نشان می‌دهد حجم واردات روغن خام از مالزی و اندونزی نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۱۸ درصد کاهش یافته است.
همزمان، افزایش تقاضای چین و هند برای خرید پالم و جهش هزینه جهانی حمل‌ونقل، مسیر تأمین محموله‌های ایران را دشوار کرده است. رقابت واردکنندگان داخلی رسماً به حاشیه رانده شده و پیامد این عقب‌نشینی، کاهش محسوس موجودی انبار‌های بندر و بالا رفتن قیمت در بازار عمده‌فروشی بوده است.
۵. سقوط ضریب خودکفایی داخلی
کاهش بارندگی در مناطق شمالی و توقف طرح‌های کشت قراردادی در استان‌های خوزستان و گلستان باعث سقوط ضریب خودکفایی روغن خوراکی از ۱۲ درصد به حدود ۹ درصد شده است.
کارخانجات روغن‌کشی با کمبود دانه مواجه‌اند و ناچاراً تن به واردات پرهزینه روغن از روسیه و قزاقستان داده‌اند. این شکاف در حلقه اولیه تولید، نوسان قیمتی محصولات نهایی را تشدید کرده است.
۶. دسترسی نابرابر به حواله نیما
واردکنندگان کوچک‌تر از کمبود حواله نیما گلایه می‌کنند، در حالی که شرکت‌های بزرگ دولتی به منابع ارزی دسترسی دارند. واردکنندگان خرد مجبورند ارز را از بازار آزاد تهیه کنند که اختلاف نرخ آن با نیما حدود ۳۹ هزار تومان است.
این شکاف به افزایش حداقل ۸ درصدی قیمت تمام‌شده در بازار خرد می‌انجامد و زمینه احتکار یا توقف عرضه را فراهم می‌سازد.
۷. رشد فصلی تقاضا در مهرماه
صنایع غذایی و قنادی‌ها همزمان با آغاز پاییز برای تولید محصولات مربوط به شب یلدا سفارش‌های عمده می‌دهند. این افزایش فصلی تقاضا تنها در دو هفته نخست مهر باعث شد فروش حجمی روغن نسبت به شهریور ۱۵ درصد بالا برود، در حالی که عرضه کارخانه‌ای تقریباً ثابت بود.
فشار تقاضا در کوتاه‌مدت شیب قیمت را تندتر کرده و بازار را به سمت گرانی دومرحله‌ای برده است.
۸. گسست در زنجیره توزیع
بر اساس آخرین گزارش اتحادیه بقالان، فاصله قیمت کارخانه و بازار عمده‌فروشی به حدود ۱۲ درصد رسیده است؛ شکافی که بخش قابل‌توجهی از سود زنجیره توزیع را از چارچوب نرخ‌گذاری رسمی خارج کرده است.
همین اختلاف به شکل‌گیری بازار سیاه محدود در سطح شبکه پخش انجامیده است. روغن‌هایی با برچسب تولید تازه، اما با قیمت‌های بدون اصلاح تا سقف ۱۱۰ هزار تومان برای بطری ۹۰۰ گرمی عرضه می‌شوند. نظام نظارت قیمتی در مسیر توزیع از حلقه کارخانه تا خرده‌فروشی دچار گسست شده و بخشی از گردش کالا به‌صورت غیررسمی و خارج از فهرست قیمت مصوب انجام می‌شود.
قیمت فعلی روغن در بازار
متوسط قیمت بطری ۹۰۰ گرمی روغن مایع در شهریور ۱۴۰۴ به ۹۰ هزار تومان رسیده است، در حالی که این رقم در شهریور سال گذشته حدود ۶۲ هزار تومان بود. این افزایش ۲۸ هزار تومانی (۴۵ درصد) نشان‌دهنده فشار چندگانه بر زنجیره تأمین و توزیع روغن است.
در برخی نقاط شهر و در بازار غیررسمی، قیمت بطری روغن تا ۱۱۰ هزار تومان نیز مشاهده شده که نشان از گسست نظارتی در شبکه توزیع دارد.
منبع: خبرانلاین / فرارو
دیدگاهتان را بنویسید