نقاط ایمن و ناایمن در خانه برای پناه گیری در شرایط جنگی
مریم منصوری کارگردان نمایش «برف زمین را گرم می‌کند» که این شب‌ها در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر روی صحنه رفته است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره موضوع نمایش توضیح داد: موضوع نمایش به نوعی به مسئله «جرم» می‌پردازد؛ اینکه چطور خانواده و جامعه، هر ۲ در شکل‌گیری جرم نقش دارند. از یک‌سو، وراثت و ژنتیک و از سوی دیگر، جامعه‌ای که اجازه بودن در لحظه و بازسازی دوباره را از انسان سلب می‌کند، منجر به ویرانی‌هایی مکرر می‌شوند. سال‌ها پیش، دوستی ایده‌ای درباره نوشتن نمایشی بر اساس «بازی» مطرح کرد. قرار بود من بنویسم و او کارگردانی کند که این اتفاق نیفتاد. در جست‌وجوی الگوهای تکرارشونده در بازی، به مسئله وراثت رسیدیم و از آن‌جا به قتل‌های زنجیره‌ای.
وی ادامه داد: در همه این‌ها یک الگوی تکرارشونده وجود دارد؛ در وراثت، ویژگی‌هایی شامل جسم، روان و حتی خلق‌وخو منتقل می‌شود. در بازی نیز هر مرحله مبتنی بر الگوهایی تکرارشونده است که گاه دچار تغییر می‌شود و در نهایت به پایان‌بندی و برنده منتهی خواهد شد. در قتل‌های زنجیره‌ای نیز معمولاً قاتل نشانه‌های تکرارشونده‌ای از خود به‌جا می‌گذارد؛ چه در شیوه قتل، چه در انتخاب قربانی و چه در پاک‌سازی صحنه. بر همین اساس، به شباهت‌هایی میان این ساختارها رسیدیم. درباره زندگی قاتلان زنجیره‌ای در ایران و جهان مطالعه کردم. از جمله اصغر قاتل نخستین قاتل زنجیره‌ای شناخته‌شده در ایران در دوره پهلوی و تد باندی قاتل زنجیره‌ای زنان در آمریکا. یکی انسانی با گذشته‌ای تیره و پدری دزد و راهزن و دیگری مردی اجتماعی، کاریزماتیک، خوش‌پوش و مورد توجه زنان.
کارگردان نمایش «برف زمین را گرم می‌کند» گفت: در نمایشنامه از مستند بودن پرهیز شده و تلاش کردم تا با بهره‌گیری از این شخصیت‌ها، به درامی درونی برسم. از اصغر قاتل فقط الهام گرفته‌ام و باقی داستان از تخیل شکل گرفته است. شخصیت فرزند زهیر، عباس که از برخی ویژگی‌های تد باندی هم بهره‌مند است، در متن حضور دارد. عباس، وکیل موفقی است که مادرش می‌کوشد او را از گذشته‌اش دور نگه دارد اما جامعه با کشف حقیقت از زبان مادر پیرش، گذشته‌اش را برملا می‌کند. در واقع، نمایش جدال میان وراثت و جامعه در شکل‌گیری جرم است.
منصوری درباره ویژگی‌های اجرایی نمایش بیان کرد: در بازی‌ها تلاش کردیم به زبان رئالیستی وفادار باشیم. با این حال، رئالیسم نمایش در بخش‌هایی مانند واگویه‌های زهیر که در تنهایی‌اش، پس از مرگ یا دستگیری روایت می‌شود با رئالیسم صحنه‌هایی مانند گفتگوهای عباس در ایستگاه اتوبوس یا پارک، متفاوت است. اما در مجموع، بازی‌ها مبتنی بر رئالیسم طراحی شدند. در طراحی صحنه حسین کاظمی تلاش کرد مفاهیم تبدیل و تضاد را با بهره‌گیری از صحنه‌ای غیررئالیستی و نزدیک به فضای اکسپرسیونیستی بازنمایی کند. در طراحی نور نیز رضا خضرایی با توجه به تنوع صحنه‌ها، سعی کرد به درونیات کاراکترها و فضاسازی حسی دست یابد.
این کارگردان با تجربه تئاتر با اشاره به چالش‌های اقتصادی امروز عنوان کرد: واقعیت این است که آذر سال گذشته قرار بود این نمایش را در سالن ناظرزاده کرمانی تماشاخانه ایرانشهر اجرا کنم. اما به دلیل هزینه بسیار بالای دکور انصراف دادم. سپس متن را به تئاتر شهر پیشنهاد کردم. با اینکه در سال ۱۳۹۶ در کارگاه نمایش اجرا داشتم، این بار هم همان سالن به من اختصاص داده شد در حالی که انتظار داشتم سالن‌هایی مانند چهارسو، سایه یا قشقایی را در اختیار بگیرم. اما به دلیل عشقی که به تئاتر و تئاترشهر دارم، باز هم اجرا در کارگاه نمایش را پذیرفتم. همین مسیر رسیدن نمایش از ایرانشهر به کارگاه نمایش، استعاره‌ای از کوچک‌تر شدن سفره تئاتر است. تئاتر امروز تبدیل به هنری تجملی با بلیت‌های گران شده و از دسترس عموم مردم خارج شده است.
وی افزود: به نظر من، در این شرایط نباید از تئاتر انتظار فرهنگسازی داشت. وقتی تئاتر تابع فروش بلیت می‌شود، سلطه سرمایه‌داری را در آن می‌بینیم. همان‌طور که محمد چرمشیر گفت؛ «ما دیگر هنرمند نیستیم، فروشنده‌ایم». و وقتی هنرمند به فروشنده بدل می‌شود، ارزش‌ها تغییر می‌کنند. خنداندن جای تفکر را می‌گیرد و لحظه‌سازی جای تأثیرگذاری را. ما هنوز تلاش می‌کنیم تئاترمان حرفی بزند و فرهنگی بسازد. اما واقعاً نمی‌دانیم تا کی می‌توانیم دوام بیاوریم. این شرایط فرساینده است. اگر حمایت، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در کار نباشد، تئاتر از درون تهی می‌شود.
منصوری در پایان در رابطه با فرایند تولید اثر گفت: قرار بود نمایش از ۸ تیر اجرا شود، اما به‌دلیل جنگ ۱۲ روزه، زمان اجرای ما به تعویق افتاد. یکی از بازیگران هم به‌دلیل این تغییر زمانی نتوانست با گروه ادامه دهد. در نتیجه، تمرین‌ها با فشردگی بیشتری از سر گرفته شد. به هر حال خوشحالم که کار با وجود همه بحران‌ها، تمرین‌های فشرده، تغییر بازیگر، شرایط مالی و اجتماعی روی صحنه رفت. شرایط تئاتر بسیار پیچیده و فرساینده شده است. اگر سیاستگذاری درستی وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که افراد تنها با عشق و علاقه دوام بیاورند.
نمایش «برف زمین را گرم می‌کند» از ۲۴ تیر تا ۱۰ مرداد هرشب ساعت ۱۹ در کارگاه نمایش مجموعه تئاترشهر روی صحنه می‌رود.
عوامل اصلی این نمایش عبارتند از نویسنده و کارگردان: مریم منصوری، بازیگران: پری‌ناز لطف‌اللهی، احمد افشاری، سحر حق‌شناس، محمد عسگری و مسعود جهانبخش.
در خلاصه داستان این نمایش آمده است: عباس بعد از آگاهی از گذشته خودش، برای ادامه زندگی قبلی دچار شک می‌شود و …
عکس‌ها از رضا جاویدی است.
دیدگاهتان را بنویسید