به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، با وجود رهنمودها و تاکید رهبر انقلاب مبنی بر سیاست‌های کلی نظام شهرسازی و رعایت هویت تاریخی و معنوی شهرها در توسعه و بهسازی محیط شهری به ویژه شهرهای قم و مشهد، بافت پیرامون حرم امام رضا(ع) در دهه‌های گذشته دستخوش دست‌اندازی‌ها و تغییراتی شده است که بعضا از نظر صاحبنظران عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و حتی اقتصادی، مشکلاتی را برای زائران و همچنین مجاوران ایجاد کرده است. مشکلاتی که برخی از دولتمردان در سنوات گذشته تلاش کردند تا بخشی از آن را حل کنند. ورود شورای‌عالی شهرسازی و معماری به ساماندهی این بافت در دهه ۹۰ منتج به مصوبه‌ای شد که به مدت چهار سال است ملاک عمل قرار گرفته است. با این‌حال به نظر می‌رسد برای اجرای این مصوبه که راه‌حل‌های مناسبی را برای ساماندهی این بافت ارایه کرده است تلاش مضاعفی مورد نیاز است.

به گفته مدیرکل دفتر معماری طراحی شهری و بافت های واجد ارزش، نیاز است تا تمامی دستگاه ها و نهادهای مرتبط در مقیاس ملی، استانی و شهری نسبت به اجرای این مصوبه اهتمام و استمرار داشته باشند تا از تکرار تجارب ناموفق پیشین جلوگیری شود.

در ادامه مشروح گفتگوی خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی را با امیر مغانلو مدیرکل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش می‌خوانید:

امیر مغانلو مدیرکل دفتر معماری، طراحی‌شهری و بافت‌های واجد ارزش در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به تشریح مهمترین اقداماتی که تاکنون برای ساماندهی طرح ویژه بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) انجام شده است پرداخت.

مدیرکل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت ‌های واجد ارزش با اشاره به سابقه ورود شورای عالی به طرح بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) گفت: اقدامات انجام شده در خصوص این بافت از دهه ۷۰ تحت عنوان بهسازی و نوسازی محدوده پیرامون حرم امام رضا آغاز شد. در همان دهه تاکید شد اقداماتی که در بافت پیرامونی حرم انجام شده در شان آستان نیست و نسبتی با هویت معنوی و تاریخی شهر مشهد ندارد.

به گفته وی، در اجرای طرح بهسازی و نوسازی، با وجود رهنمودهای صریح و مبنایی رهبر انقلاب به استاندار وقت خراسان رضوی در تاریخ پنجم فروردین ۱۳۸۶ و سیاست‌های کلی نظام در حوزه شهرسازی، در خصوص «رعایت هویت تاریخی و معنوی شهرها در توسعه و بهسازی محیط شهری به ویژه شهرهای قم و مشهد» اتفاقات نامطلوبی به وقوع پیوست.

مغانلو مداخلات نامطلوب رخ داده در همان دهه در بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) را شامل بازگشایی وسیع معابر جدید و تخریب عمده بافت شهری، احداث پاساژها، مراکز اقامتی و تجاری لوکس، غلبه رویکرد انتفاعی و سوداگرانه، رانده شدن زائران کم درآمد از مجاورت حرم، رانده شدن ساکنان بومی و افول فرهنگ مجاورت و تسلط ابنیه درشت‌دانه و بزرگ مقیاس تجاری بر سیمای شهری آستان مقدس عنوان و تصریح کرد: مداخلات کالبدی رخ داده در بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) به گواه مطالبات متعدد علما، نخبگان، روحانیون، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و طومارهای اعتراضی ساکنان، موجب ایجاد نارضایتی اجتماعی و تضییع حقوق شرعی جمعیت بزرگی از مجاوران و هزینه‌های معنوی و مادی شد.

مدیرکل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجدارزش با بیان اینکه با تغییر سیاست‌های دولت در سال ۱۳۹۳، شورای عالی شهرسازی و معماری، فرایند بررسی طرح جامع مشهد را با توجه به اهمیت بافت پیرامون حرم مطهر و سرعت روند اتفاقات در این محدوده در دستور کار قرار داد توضیح داد: دلیل ورود مجدد شورای عالی شهرسازی و معماری ، عدم رعایت تذکرات رهبر انقلاب و ناهماهنگی اقدامات جاری با سیاست‌های کلی نظام در حوزه شهرسازی، شأن، ماهیت، مقیاس و جایگاه شهر مشهد و بافت شهری پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)، مطالبات فراگیر علما، نخبگان و نمایندگان مجلس، انحراف قابل توجه از طرح تفصیلی ملاک عمل وقت در حین اجرا و طولانی شدن فرایند اجرای طرح و لزوم تعیین تکلیف وضعیت آن بود.

به گفته این مقام مسئول، بررسی و بازنگری طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) مجدد با رویکردهای جدید در سال ۱۳۹۳ در دستور کار شورای عالی شهرسازی و معماری، قرار گرفت.

مغانلو حاصل تلاش‌های مسئولان وقت را در سال های ۱۳۹۳ به بعد، تهیه و تصویب طرح ویژه بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) عنوان و اعلام کرد: به دلیل ضرورت تعامل حداکثری با تمام دستگاه‌ها و نهادهای استانی و شهری، کلیه اقدامات مربوط به تهیه طرح و مراحل تصویب آن، بر اساس توافق‌های متعدد با آستان قدس رضوی، استانداری خراسان رضوی، شهرداری و شورای شهر مشهد انجام شد.

به گفته وی، در فرایند تهیه طرح نیز جلسات متعددی به منظور هماهنگی با مدیران، متخصصان، نخبگان و عموم مردم و سرمایه‌گذاران برگزار و به صورتجلسات متعدد استانی منجر شد. در ادامه، طرح با اجماع حداکثری در جلسه ۲۳ بهمن ۱۳۹۹ به تصویب کمیسیون ماده پنج شهر مشهد رسید و نهایتا در جلسه ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ به تصویب شورای‌عالی شهرسازی و معماری رسید.

فراهم شدن مسیر اعاده هویت معنوی، فرهنگی و تاریخی بافت پیرامون حرم

مدیرکل دفتر معماری، طراحی‌شهری و بافت‌های واجد ارزش در بیان ویژگی‌های طرح مصوب در سال ۱۳۹۹ توضیح داد: در طرح ویژه مصوب، ضمن توجه به واقعیات اجرایی و حقوق مکتسبه موجود (بر اساس موازین قانونی تعریف حقوق مکتسبه) مسیر اقدامات در بافت پیرامون حرم مطهر به سوی اعاده هویت معنوی، فرهنگی و تاریخی بافت و استیفای حقوق عمومی، اصلاح شده و آسیب‌های اجتماعی، کالبدی-فضایی، اقتصادی و حقوقی طرح پیشین، حتی‌الامکان رفع شده است.

تقویت هم‌پیوندی حرم با شهر

وی در بیان اصول و سیاست‌های بنیادین طرح ویژه مصوب گفت: تقویت هم‌پیوندی حرم با شهر، تقویت زمینه حضور و اقامت طیف متنوع اقتصادی-اجتماعی زائران در محدوده پیرامون حرم، تسهیل و ترغیب استمرار سکونت پایدار مجاوران در محدوده، بهبود دسترس پذیری حرم و بافت برای زائران و مجاوران، حفظ و احترام به حقوق مالکانه، هماهنگی و انطباق مقیاس مداخله و اقدامات پیشنهادی طرح با توان اجرایی-مدیریتی نهادهای دخیل از طریق اجتناب از پیشنهاد ابر پروژه‌های شهری و به‌کارگیری حداکثر مشارکت ساکنان، صاحبان کسب و کارهای موجود و نهادهای محلی در اقدامات احیاء و نوسازی بافت است.

به گفته وی، رویکردهای مذکور در تعیین پهنه‌های زیارت، سکونت و فعالیت، تعیین کاربری اراضی، شبکه معابر و تأمین پارکینگ‌ها و ضوابط و مقررات ساخت و ساز عینیت یافته است.

ضرورت مشارکت دستگاه‌های استانی و نهادهای شهری در اجرای طرح

مدیرکل دفتر معماری، طراحی‌شهری و بافت‌های واجد ارزش بر ضرورت مشارکت دستگاه‌های استانی و نهادهای شهری در اجرای طرح تاکید کرد و گفت: اسناد و مدارک طرح ویژه بافت پیرامون حرم مطهر، پس از تصویب در شورایعالی، در ۲۸ تیر ۱۴۰۰ به استاندار وقت خراسان رضوی و شهردار مشهد، جهت اجرا ابلاغ شد.

طرح ویژه بافت پیرامون حرم امام رضا ملاک اقدامات اجرایی است

مغانلو افزود: هم‌اکنون قریب به چهار سال است که طرح ویژه، ملاک اقدامات اجرایی، صدور پروانه و توافق با سرمایه‌گذاران است.

اصلاحات تکمیل احتمالی بافت پیرامون حرم امام رضا در فرایند قانونی قابل انجام است

وی تصریح کرد: بر اساس بازخوردهای اجرای طرح در چهار سال گذشته و بر اساس مطالعات و مستندات، چنانچه نیاز به انجام اصلاحات تکمیلی در بخش‌هایی از طرح ضروری باشد، باید در چارچوب فرایندهای قانونی و از طریق شورایعالی شهرسازی و معماری ایران انجام شود.

گفتنی است، شهر مذهبی و تاریخی مشهد، به عنوان یکی از کانون‌های مهم مذهبی و فرهنگی جهان اسلام از جایگاهی ممتاز و مقیاسی فراملی برخوردار است.